หมิ่นประมาทเป็นอย่างไร แล้วต้องทำอย่างไร

มีคนติดต่อทนายมาหลายกรณี ปรึกษาทนายเรื่องการหมิ่นประมาท ทั้งโดนหมิ่น และไปหมิ่นเขาแล้วโดนฟ้องมา

1. ก่อนอื่นอันดับเเรเราต้องเข้าใจก่อนว่าคดีประเภทไหนคือหมิ่นประมาท

มี 2 กรณีสำหรับคดีหมิ่นประมาทคือ

• คดีแพ่ง
  • ว่าด้วยคดีแพ่งก่อน ถ้าเอาแบบเข้าใจง่ายๆคือ เป็นการฟ้องเรียกค่าเสียหายไม่ต้องการให้ใครติดคุก เช่นมีคนมาหมิ่นประมาทเรา เราฟ้องเรียกเอาค่าเสียหายเขา ซึ่งค่าเสียหายนั้นจะกี่บาทนั้น ก็ขึ้นอยู่กับว่าเราจะเสียหายเท่าไหร่ การเรียกไปมากเกินพอดีศาลมีอำนาจปรับลดลงมาได้
  • ความต่างจากคดีอาญาที่สำคัญอีกอย่างคือ ไม่จำเป็นต้องตั้งใจ หรือภาษกฎหมายเรียกว่า มีเจตนา เช่น มีคนโพสเตือนว่านาย ก. เป็นขโมยให้ระวังตัว แล้วเราแชร์ต่อโดยไม่ได้ตั้งใจ แบบนี้ถือว่าประมาทเพราะเราต้องตรวจสอบก่อน

• คดีอาญา
  • คดีอาญามันก็คือ การที่เราจะเอาใครเข้าคุกหรือปรับนั่นเอง ทีนี้การที่เราจะเอาใครเข้าคุก อย่างเเรก คนที่หมิ่นประมาทต้องมีความตั้งใจ หรือมีเจตนา นั่นเอง ดังนั้นจึงไม่มีการหมิ่นประมาทโดยประมาทในทางอาญา
  • ที่นี้การหมิ่นประมาทในทางอาญานั้นจึงไม่มีเรื่องค่าเสียหายเข้ามาเกี่ยวข้อง แต่ถ้าเราดูข่าวทำไม่ถึงมีเรื่องการจ่ายเงินกันล่ะ
  • นั่นก็เพราะว่ามันเป็นการจ่ายเงินเพื่อการยอมความกันไงครับ เช่น ยอมจ่าย 1 แสนเพื่อแลกกับการถอนคดี เพราะว่าคนถูกฟ้องก็กลัวจะติดคุกหรือโดนปรับ ไม่อยากให้ตวเองโดนคดีอาญา ไงครับ

ต้องรู้ก่อนว่าหมิ่นใคร ใครโดนหมิ่น

ก.ก่อนอื่นเลยนะครับจะฟ้องว่าหมิ่นประมาทคือต้องรู้ก่อนว่าใครโดนหมิ่น ยกตัวอย่างเช่นนาย ข ด่าว่า ทนายจังหวัด กทม เป็นโจร ทีนี้เราก็ไม่รู้ใช่มั้ยครับว่าใครโดนหมิ่น เพราะทนาย กทมมีเป็นพันเป็นหมื่น แต่ถ้าสมมติว่า นาย ข ด่าว่า ทนายตำบล ... เป็นโจร ซึ่งทั้งตำบล... มีทนาย 3 คน อันนี้เรารู้แล้วว่ามันเป็นการหมิ่น 3 คนนี้แหละ

ข.ตัวอย่างต่อมา พวกล๊อกอิน username ต่างๆ ใน internet หรือพวก แอคหลุม แอคปลอมๆ ไม่รู้ว่าเป็นใคร ยกตัวอย่างเช่น ล๊อคอินชื่อ xyz ในเว็บบอร์ดแห่งหนึ่ง โดนหมิ่น กล่าวคือมีคนไปด่า ล๊อกอิน xyz ว่าเป็นโจร ปัญหาคือเราก็ไม่รู้ว่า ล๊อกอิน xyz คือใคร ใช่มั้ยครับ ดังนั้นเจ้าของล๊อคอิน xyz จะไปแจ้งความว่าตัวเองโดนหมิ่นก็ไม่ได้เพราะชาวบ้านหรือคนทั่วไปก็ไม่รู้ว่าใครด่าใคร (แต่กรณีนี้จะเปลี่ยนไปถ้าเราหรือคนทั่วไปรู้ว่า ล๊อคอิน xyz คือใคร)

ค.อีกตัวอย่างหนึ่งคือด่าลอยๆ เช่นเราด่าว่า"ไอ้นั่น"น่ะเป็นโจร ปัญหาคือเราก็ไม่รู้ว่าใครคือ "ไอนั่น" ใช่มั้ยครับ ยกเว้นเสียว่า คนทั่วไปจะรู้ว่าใครคือไอนั่น อันนี้ก็ไปคุยกันบนศาล

กรณีที่เคยเกิดขึ้นคือมีนักข่าวคนหนึ่งไปหมิ่นประมาทนายพลตำรวจท่านหนึ่งโดยการไม่เอ่ยชื่อ ศาลท่านก็ตัดสินมาว่า คนอ่านทั่วไปน่ะไม่รู้หรอกว่านายพลท่านนี้เป็นใคร กว่าจะรู้ต้องไปสืบเสาะ ดังนั้นจึงไม่สามารถระบุว่าหมิ่นใคร

ประเด็นต่อมาต้องรู้ว่าอย่างไรถึงหมิ่น แบบไหนไม่หมิ่น

มันมี 2 กรณีที่เราต้องแยกให้ออกคือ

• หมิ่นประมาท
  • การหมิ่นประมาทคือการใส่ความผู้อื่นให้คนอื่นโดยประการที่น่าจะทำให้ผู้อื่นนั้นเสียชื่อเสียง ถูกดูหมิ่น หรือถูกเกลียด เช่นการด่าว่า น่า นาย ข. เป็น โจร นางสาว ง. เป็นคนสำส่อน แบบนี้คือถือเป็นการหมิ่นประมาท
• ดูหมิ่น
  • การดูหมิ่นคือการด้อยค่าคนนั่นเอง เช่นการด่าคนอื่นว่า ไอ้เ-ี้ย ไอ้สั... แบบนี้ถือว่าดูหมิ่น เพราะคนเราไม่สามารถเป็น เ-ี้ย ได้

บุคคลที่สาม ถ้าจะฟ้องหมิ่นประมาทได้มันจะต้องมีบุคคลที่สามเข้ามาเกี่ยวข้อง เพราะกฎหมายเข้าบอกว่าการหมิ่นประมาทคือการใส่ความบุคคลผู้อื่นต่อหน้าบุคคลที่สาม ดังนั้น

• นาย ข. หมิ่นประมาท นาย จ. โดยนาย ง. รับรู้ = โอเคฟ้องหมิ่นประมาทได้
• นาย ข. หมิ่นประมาท นาย จ. โดยรู้กัน 2 คนไม่มีคนอื่นมาเห็นด้วย = อันนี้ฟ้องไม่ได้เพราะไม่มีบุคคลที่สาม

ทนายครับ ทนายคะ ผม/ดิฉัน โดนโพสด่าว่า..... จะถือว่าหมิ่นมั้ย

คนที่ตอบได้แบบถูกต้องแน่นอนคือ ศาล ครับ

แต่ในฐานะทนายเรามีประเด็นสู้ได้ หรือเรารู้ได้ว่าแบบนี้มันคือหมื่นประมาทนะ แต่เช่นเดียวกันทนายอีกฝั่งเขาก็จะสู้ว่ามันไม่หมิ่นนะ และหลายกรณีมันก็เปลี่ยนไปตามยุคสมัย

เช่นสมัยก่อน คำว่า อีสาวก้นแฉะ นี่ถือว่าหมื่นประมาทนะครับ แต่ตอนนี้ถ้าไปฟ้องกันอีกก็ไม่แน่ว่าจะเป็นการหมิ่นประมาทมั้ย หรือ เคยมีคนติดต่อทนายว่าโดนด่าว่า "ไอ้แก่" แล้วจะฟ้องหมิ่นประมาท อันนี้มันก็กึ่งๆนะ เพราะทนายเองก็ต้องคิดว่าจะไปสู้บนศาลยังไง แล้วศาลท่านจะเห็นด้วยมั้ยว่าเป็นการหมิ่น

ดังนั้นเราต้องเอามาประมวล วิเคราะห์ กันว่า แบบนี้ ว่าผู้กระทำหมิ่นอย่างไร หมิ่นหรือไม่ บางทีถ้ามันไม่หมิ่นทนายก็ไม่อยากให้ลูกความเสียเงิน เสียเวลากัน

ประเด็นต่อมาการหมิ่นประมาทมันก็มีข้อยกเว้นอยู่คือ

• การหมิ่นประมาทต้องเป็นความเท็จถ้าพิสูจน์ได้ว่าเป็นความจริงไม่ต้องรับโทษ แต่อย่างไรก็ดีถ้ามันเป็นเรื่องส่วนตัวแม้ว่าเป็นความจริงก็ห้ามพิสูจน์
• แสดงความเห็นโดยสุจริตเพื่อความชอบธรรม ในฐานะเจ้าหน้าที่ ในฐานะประชาชน กรณีนี้ก็เป็นข้อยกเว้นไม่ต้องให้ได้รับโทษได้

ยกตัวอย่างเช่น มีการหมิ่น นาย ง. ว่ามีชู้ กรณีแบบนี้แม้ว่าเป็นเรื่องจริงก็ห้ามไม่ให้พิสูจน์นะ จริงหรือเปล่าศาลไม่สนใจ หรือ เราไปวิจารณ์นักการเมืองเรื่องทุจริต อันนี้มันก็อยู่ในวิสัยของประชาชน แต่อย่างไรก็ดีมันก็ต้องทำตามขอบเขตที่พึงกระทำได้

เมื่อโดนหมิ่นประมาททำอย่างไร

อย่างที่กล่าวไปแล้วว่าคดีหมิ่นประมาทมันมี 2 กรณี คือ ทางแพ่งและทางอาญา

1. ถ้าเป็นกรณีแพ่งก็ต้องยื่นฟ้องศาลเองและอาจจะต้องใช้บริการทนาย
2. ถ้าเป็นกรณีอาญา ทำได้ 2 อย่างคือ
   1. ยื่นฟ้องศาลเอง
   2. ดำเนินการผ่านบริการรัฐคือไปแจ้งความกับตำรวจ แล้วตำรวจจะส่งฟ้องไปที่พนักงานอัยการ

โพสประจานผ่าน social media ทำอะไรได้บ้าง ใช่หมิ่นประมาทโดยการโฆษณาหรือไม่ ผิด พรบ คอม หรือเปล่า

การหมิ่นประมาทมันมีกรณีเพิ่มเติมคือ การหมิ่นประมาทโดยการโฆษณา เช่นการออกข่าวทางทีวี การโพสประจาน กรณีแบบนี้ก็เป็นการหมิ่นประมาทโดยการโฆษณา

แต่สิ่งที่ต้องระวังคือ การโพสในกรุ๊ป LINE หรือแชท อันนี้บางครั้งมันก็ไม่ใช่การหมิ่นประมาทโดยการโฆษณานะครับ เพราะมันเป็นการพูดคุยกันในกลุ่มเฉพาะ คนทั่วไปไม่สามารถเข้าถึงได้ กล่าวคือมันเป็นการหมิ่นประมาทโดยการใส่ความผู้อื่นแต่ไม่ใช่การหมิ่นประมาทโดยการโฆษณา

อีกประเด็นคือเรื่อง พรบ. ว่าด้วยการกระทำความผิดเกี่ยวกับคอมพิวเตอร์ ความผิดฐานการนำเข้าข้อมูลเท็จ ตามพรบคอมๆ นั้นคือ โดยทุจริตหรือโดยหลอกลวงนำเข้าสู่ระบบคอมพิวเตอร์ซึ่งข้อมูลคอมพิวเตอร์ที่บิดเบือนหรือปลอมไม่ว่าทั้งหมดหรือบางส่วน หรือ ข้อมูลคอมพิวเตอร์อันเป็นเท็จโดยประการที่น่าจะเกิดความเสียหายแก่ประชาชน อันเป็นการมิใช่การกระทำความผิดฐานหมิ่นประมาท ตามประมวลกฎหมายอาญา

กล่าวคือเท่าที่มีการแก้ไขใหม่ คือไม่ให้มีการนำความผิดทางอาญา ไปใช้กับพรบ คอมๆ แล้วนะครับ

สรุป

• การโพสอะไรให้ระวังเพราะคุณอาจจะโดนกรณีหมิ่นประมาทได้ครับ
• เช่นเดียวกันไม่ใช่ทุกคดีจะเป็นการหมิ่นประมาทไปซะทั้งหมดนะครับ